A man without love, nhớ tình phản bội, kẻ quên nguồn cội

Tuấn Thảo - rfi

Tuy là người Ý, nhưng danh ca Andrea Bocelli ghi âm bài hát "A Man Without Love" bằng tiếng Tây Ban Nha (DR)

Một bài hát mà thoạt nghe, ta cứ tưởng chừng như ca khúc đã được viết cho thể điệu bolero. Một ca khúc nổi tiếng trên khắp thế gới nhờ phiên bản chuyển dịch sang tiếng Anh. Trong nguyên tác, nhạc phẩm A Man Without Love thật ra là một ca khúc tiếng Ý phối theo thể điệu habanera.

Nhắc tới ca khúc "A Man Without Love", có đến ít nhất là ba sự nhầm lẫn do sự trùng lặp ở trong tựa đề bài hát nguyên gốc cũng như trong các phiên bản phóng tác. Bản nhạc này do một nhóm sáng tác gồm ba tác giả người Ý viết vào năm 1968 nhân kỳ liên hoan ca nhạc nổi tiếng của thành phố San Remo.

Nhạc trưởng Roberto Livraghi là người đã soạn ra giai điệu cùng với nhạc sĩ Daniele Pace, còn tác giả Mario Panzeri thì đặt lời cho ca khúc với tựa đề “Quando M'innamoro”, hiểu theo nghĩa Ngã lòng Yêu thương.

Tuy lọt vào vòng chung kết nhưng bản nhạc này lại không đoạt giải nhất. Đến khi ghi âm thành đĩa nhựa vào năm 1968, ca khúc lọt vào danh sách những bài hát ăn khách nhất thị trường Ý qua phần trình bày lần đầu tiên của Anna Identici với nhóm The Sandpipers.

Sau khi thành công tại Ý, bản nhạc này chinh phục toàn thế giới chưa đầy một năm sau đó nhờ phiên bản phóng tác sang tiếng Anh của danh ca người Anh gốc Ấn Độ Engelbert (Humperdinck). Chỉ có điều là khi đặt tựa "A Man Without Love" (Một người - đàn ông - không có Tình yêu), tác giả chẳng những không tuân thủ ý tứ của nguyên tác tiếng Ý, mà còn chọn một tựa đề y hệt như một bài hát khác phát hành hai năm trước.

Thật vậy vào năm 1966, ca sĩ Kenneth McKellar đại diện cho vương quốc Anh với bài hát cùng tên (A Man Without Love), nhân kỳ thi ca nhạc truyền hình châu Âu Eurovision. Sự nhầm lẫn đầu tiên dẫn đến ghi chép sai, là do hai bài hát khác nhau nhưng có cùng một tựa đề, phát hành hầu như cùng một thời điểm.

Trong vòng hai năm liền "A Man Without Love" (Một người không có Tình yêu) liên tục thành công chiếm hạng đầu thị trường tại 25 quốc gia trên thế giới, để rồi cho ra đời hàng loạt phiên bản chuyển dịch khác kể cả tiếng Anh, tiếng Nhật, tiếng Tây Ban Nha. Trong tiếng Nhật, bài này mang tựa đề bóng bẩy là Ai no Hana Saku Toki có nghĩa là Khi tình yêu trổ hoa.

Trong tiếng Pháp, bài hát trở thành Comment te dire, ăn khách vào đầu những năm 1970 qua tiếng hát của Robert Demontigny, lời bài hát do một nhóm tác giả ở vùng Québec biên soạn, dễ gây nhầm lẫn do gần giống với ca khúc của hai thần tượng nhạc trẻ tại Pháp những năm 1960 : Comment te dire adieu của Françoise Hardy và Comment lui dire của France Gall.

Còn trong tiếng Tây Ban Nha, A Man Without Love được chuyển thành Cuando Me Enamoro (Khi Ta Yêu). Tựa đề này đã được sử dụng nhiều lần như phiên bản chuyển dịch của bài When I Fall In Love của Nat King Cole, hay là sáng tác gần đây của Enrique Iglesias trên tập nhạc Euphoria.

Trong gần nửa thế kỷ, "A Man Without Love" hay nói cho đúng hơn là “Quando M'innamoro” đã được ghi âm hàng trăm lần, chưa kể đén các phiên bản hoà tấu, qua phần thể hiện của rất nhiều nghệ sĩ tên tuổi, trong đó có Julio Iglesias, Lionel Hampton, Emilio Pericoli, Gigliola Cinquetti, Albano Carissi …

Danh ca tenor Andrea Bocelli tuy là người Ý, nhưng lại ghi âm bài này trong tiếng Tây Ban Nha. Còn Patrizio Buanne thì lại ăn khách nhờ phiên bản tiếng Anh, cho dù anh có ghi âm bài hát này trong cả hai thứ tiếng và làn hơi khoẻ khoắn giúp cho ca sĩ trẻ tuổi này đạt đến những nốt cao nhất trong phần điệp khúc cũng như ở đoạn cuối bài ca.

Sau khi bản nhạc "A Man Without Love" đi vòng quanh trái đất, thì các nhà phê bình mới phát hiện là bản nhạc Quando M'innamoro thật ra không hẳn là nguyên tác. Điệp khúc của bài này vay mượn rất nhiều từ một khúc nhạc cổ điển của nhạc sĩ Camille Saint-Saëns. Điều này giống như trường hợp của tác giả Consuelo Velasquez, gợi hứng từ tổ khúc dương cầm của nhà soạn nhạc cổ điển Tây Ban Nha Enrique Granados để viết nhạc phẩm Besame Mucho.

Một cách tương tự, bộ ba sáng tác Roberto Livraghi, Daniele Pace, Mario Panzeri đã vay mượn khúc nhạc habanera ở điệu mi trưởng (Havanaise en Mi Majeur) do tác giả người Pháp Camille Saint-Saëns soạn vào năm 1887. Khi làm như vậy, nhóm sáng tác người Ý không vi phạm tác quyền, vì theo luật pháp hiện hành, công chúng có quyền khai thác tác phẩm 70 năm sau ngày nguyên tác ra đời.

Tuy nhiên, bộ ba sáng tác người Ý sau đó lại bị khiển trách do họ đã quên ghi chú sự vay mượn, cho dù sự sơ suất ấy có thể là vô tình hay cố ý. Uống nước nhớ nguồn, ăn trái nhớ kẻ trồng cây. Một người đàn ông có thể không còn tình yêu do mất mát hay phản bội, nhưng không phải vì thế mà kẻ thất tình ấy lại quên đi nguồn cội.